HomePtLÍNGUA E LITERATURA11 poemas zapotecas originais e traduzidos para o espanhol

11 poemas zapotecas originais e traduzidos para o espanhol

- Advertisement -
- Advertisement -
- Advertisement -
- Advertisement -

[ad_1]

Mapa da área zapoteca. Fonte: Yavidaxiu, Wikimedia Commons

Os zapotecas são um povo nativo do sul do México, especificamente no que hoje são os estados do sul de Oaxaca, Puebla e Guerrero. Este grupo indígena data da época pré-colombiana, época em que teve grande importância na região, com um grande desenvolvimento cultural no qual se destaca seu sistema de escrita plenamente desenvolvido.

Atualmente, existem cerca de 800.000 zapotecas espalhados pelo México e pelos Estados Unidos que se preocupam em manter sua cultura e idioma frescos e intactos e transmiti-los às novas gerações.

Por esta razão, atualmente existem muitas peças literárias zapotecas disponíveis, entre as quais se destacam os poemas.

Poemas zapotecas populares e sua tradução para o espanhol

Abaixo deixamos alguns textos de poemas zapotecas em sua língua original, e traduzidos para o espanhol.

1. Xtui

Gula’qui’ xtuxhu

beeu guielúlu’

ne bichuugu’ xtui nucachilu

ndaani’ xpidola yulu’.

Biina’ guiehuana’ daabilú’

de ra guixiá dxaapahuiini’ nuu ndaani’ guielulu’.

Vergonha

colocar a borda

da lua sobre seus olhos

e corte a vergonha que se esconde

em seu mármore moído.

chora espelhos enterrados

até que a garota desapareça.

2. Guielú dani gui

Ndaani’ ti le’ yuze zuguaa

cagaañe guidxilayú ne dxita ñee:

não cabeça

Naa ridide’ nisiaase’ luguiá’ ti za guiba’

ne riuaabie’ ra nuume.

olho de vulcão

No ringue um touro

escava o mundo com seus cascos:

me espera.

eu durmo em uma nuvem

e eu me atiro

3. Yoo lidxe’

Dxi guca’ nahuiini’ guse’ ndaani’ na’ jñaa biida’

sica beeu ndaani’ ladxi’do’ gibá’.

Luuna’ stidu xiaa ni biree ndaani’ xpichu’ yaga bioongo’.

Gudxite nia’ strompi’pi’ bine’ laa za,

ne guie’ sti matamoro gúca behua xiñaa bitua’dxi riguíte nia’ ca bizana’.

Sica rucuiidxicabe benda buaa lu gubidxa zacaca gusidu lu daa,

galaaíque lagadu rasi belecru.

Cayaca gueta suquii, cadiee doo ria’ ne guixhe, cayaca guendaró,

cayaba nisaguie guidxilayú, rucha’huidu dxuladi,

ne ndaani’ ti xiga ndo’pa’ ri de’du telayú.

primeira casa

Quando criança eu dormia nos braços da minha avó

como a lua no coração do céu.

A cama: algodão que veio do fruto do pochote.

Eu fiz óleo das árvores e vendi meus amigos

como o pargo vermelho, a flor do flamboyant.

Como os camarões secam ao sol, nos esticamos em um petate.

Acima de nossas pálpebras a cruz de estrelas dormia.

Tortilhas comiscais, fios tingidos para as redes,

a comida era feita com a alegria da garoa na terra,

batemos o chocolate,

e numa enorme cabaça nos serviram de madrugada.

4. Ni náca’ ne ni reedasilú naa

Ti mani’ nasisi napa xhiaa ne riguite.

Ti ngueengue rui’ diidxa’ ne riabirí guidiladi,

naca’ ti badudxaapa’ huiini’ biruche dxiña cana gutoo ne qui nindisa ni

ti dxita bere yaase’ riza guidilade’ ne rucuaani naa.

Rucaa xie ti yoo beñe zuba cue’ lidxe’,

naca’ layú ne guirá lidxi.

Ti bandá’ gudindenecabe,

ti miati’ nalase’ zugua chaahui’galaa gui’xhi’ ró.

Ti bacuxu’ sti nisa, sti yaga guie’, cadi sti binni.

Naca’ tini bi’na’ Xabizende.

Naca’ ti bereleele bitixhie’cabe diidxa’ gulené.

O que eu sou, o que eu lembro

Uma liberdade que brinca e não se tornou feia.

A sensibilidade de um papagaio falante,

Eu sou a menina que deixa cair as cocadas e não pega,

um ovo de galinha preto passa por mim e me acorda.

Eu sou um nariz que cheira o adobe da casa do outro lado da rua

um pátio e todas as suas casas.

Uma fotografia repreendida,

um traço fino no meio da selva.

Uma flor para a água, para outras flores e não para as pessoas.

Sou uma resina que São Vicente chorou.

Eu sou um maçarico que afogou sua canção em outro idioma.

5. dado

Pañanda niniá’ luguiaa

xa badudxaapa’ huiini’ nayati guielú,

niziee’: ti chalupa stibe,

ti duubi’ nutiee sica ti pe’pe’ yaase’,

chupar neza guelaguidi ñapa ebiá naguchi ruzaani’

ne dxiña biadxi onde ñó guenda stibe xa’na’ ti yaga bioongo’.

Nuzuguaa’ jmá guia’ xtiá ne guia’ daana’ ra lidxibe,

nga nga ñaca xpidaanibe

ti guirá ni ñuuya’ laabe

ñanaxhii gupa naxhi cayale gasi guidiladibe.

dadaísta

Se eu pudesse ir ao mercado

com a menina dos olhos claros,

Eu compraria para ele: um jogo de loteria,

uma pena da cor de um jicaco escuro,

sandálias com fivelas douradas

e para seu nahual comer debaixo de uma árvore ceiba,

a espessura ácida das ameixas.

Ela forrava sua casa com cachos de manjericão e barbante,

esse seria o huipil dela

e todos que olham para ela

Eu gostaria dela para o orvalho permanente de seu corpo.

6. Mexa

Bisa’bi cabee naa’

cue’ ti bitoope dxa’ birí naxhiñaa ndaani’

ra cáru’ gúcani dé ni bidié ne nisa rounde’ xti’ gueta biade.

Lú mexa’ bizaacabe xhuga ne ti guiiba’, gudaañecabe lú yaga

ni bisiganinecabe binni nayaase’ guidiladi ni rini’ chupa neza diiidxa’.

Bixelecabe chiqué ne ni ti guidxi qui nuchiña laacabe.

Xa’na’ dani beedxe’

biyube’ ti guisu dxa’ guiiba yaachi

ti núchibi dxiibi xtinne’

ne ti nisa candaabi’ bixhiá ndaani’ biga’ guielua’

guirá xixe guie’ huayuuya’ lu sa’ guiidxi.

A mesa

fui abandonado

ao lado de um caranguejo cheio de formigas vermelhas

depois foram pó para pintar com o lodo nopal.

Da mesa riscada com goivas: xilogravura que corta o silêncio

em peles bilíngues e morenas.

Havia distância naquela época

geografia não beneficiou a palavra.

sob a colina do tigre

Procurei um tesouro para domar o medo

e um líquido ardente apagou-se do meu olho esquerdo

Todas as flores que vi em maio.

7. Lu ti nagana

lu tem neza

chupar na’

nagu’xhugá

zugua’.

Tobi riu

nadxii naa,

xtobi ca

nadxiee laa.

nisaguie,

nisaghié,

gudiibixendxe

ladxidua’.

Gubidxaguié’,

gubidxaguié’,

binduuba’ gu’xhu’

ndaani’ bizaluá’.

Dúvida

numa estrada

que garfos,

Confuso

eu me encontro

Está

Me ama,

Eu amo esse.

Chuva,

Chuva,

lave com muito cuidado

Minha alma

sol florescente,

sol florescente,

varrer a fumaça

Dos meus olhos.

8. Biluxo

biluxo

Ne ngasi nga laani.

Lu neza zadxaagalulu’

Ca ni bidxagalu cou’

Biá’ dxi

Gúcalu’ bandá’ xtibe;

Seu bi’cu’, seu bihui,

Ti Binni.

Gasti’ zadxaa

ne laaca ca bigose

Guxhuuna’ íquelu’

Gusiquichi ique badunguiiu

Bichaabe lii.

ne laaca decheyoo

Bizucánelu’ laabe

Gusicabe guendarusiaanda’ xtibe.

Gasti’ zadxaa.

Lii siou’ nga zusácalu’

Guidxilayú ma qui gapa

Xiñee guireexieque,

Ma qui gapa xiñee

quiidxi guendanabani.

Ne zoyaalu’ guendanabani xtilu’,

Ladxido’lo zapapa

Bia’ qui guchendaxhiaasi layú,

Ne nalu’ ne ñeelu’

Zusiaandu’ laaca’,

Qui zánnalu paraa zuhuaalu’,

Ne nisi lulu’, nisi nalu’

Zanibihuati guiá’ ne guete’.

Acabou-se

Acabou-se

e isso e tudo.

Em seus passos você encontrará

as mesmas coisas que você encontrou

durante os dias

que você era a sombra dele;

Um cão, um porco,

uma pessoa.

Nada vai mudar

e as mesmas gralhas

que eles bagunçaram sua cabeça

eles vão branquear os jovens

quem tomou o seu lugar

e atrás da casa

onde eles deitam

ela resolverá seu esquecimento.

Nada vai mudar,

no entanto, você vai assumir

isso não faz mais sentido

o movimento da terra,

não há mais motivos

agarrar-se à vida.

E você vai morder sua masculinidade,

seu coração vai vibrar

com asas prestes a atingir a terra,

e seus braços e suas pernas

você os colocará no esquecimento,

perdido em seu lugar

você vai se ver se movendo tolamente

olhos e braços de norte a sul.

9. tenacidade

Guira’ ruyubi xixha lu guedanabani
Ti bi’ cu’
seu guiba’
banda guidi
Guira’ ruyubi xixha
Ti bi’ chube
Você gui’ ri’
você querida
Guira’ ruyubi
Ti xquiapadidxha ra guidxeela ca guenda ruyubi
lu guendanabani.

pintura de rua

Todo mundo está procurando algo na vida
um cão
um céu
o chapéu
todo mundo está procurando por algo
um caracol
uma vela
um caminho
todo mundo procura
um livro onde se escreve o que se busca na vida.

10. Bidoo Bizaa

Bixhóoze duu née rigóola
líi bizáa lúu guiráa nii:
cáa xhíixha zíizi née naróoba.
Gubiidxa née stúuxu quiráati,
béeu née cáahui quiráati,
béele guii guibáa.
Bíinu caa niisa doo née guíigu,
níisa layúu dáagu née níisa píi.
Cáa dáani née guiée,
bidxíiña née bennda,
máani ripáapa née búupu,
bii, dxii, biáani,
bandáa, láadxi dóo.
Binni laaze née beedxe guenda,
leempa néexhe náa née guéeu niidi.
Bizáa luu guennda nacháahui née guennda xhíihui,
ráa dxíiba lúu náa née ráa bidíiñe,
guennda nayéeche née guennda gúuti,
guennda nabáani née guennda nanaláadxi náaca xcuáa.
Jnáadxi duu líi Bidóo Záa:
náaca niiru cáa xníiruíiza.

deus criador

mestre e senhor
que você criou tudo:
as coisas simples e grandes.
O sol com seus raios eternos,
a lua de sombras infinitas,
as estrelas, o céu
Tu fizeste os mares e os rios,
lagoas e poças.
As montanhas e as flores
os veados e os peixes,
os pássaros e a espuma,
o vento, o dia, a luz,
as sombras, a alma.
O homem fraco e o tigre habilidoso,
o coelho astuto e o tolo coiote.
Você criou o bem e o mal,
triunfo e derrota
alegria e morte
vida e ódio juntos.
Nós te amamos, Deus zapoteca:
a primeira das primeiras eras.

11. Ca xtiidxa’

Rucheeche ca xtiidxa’,
o bi, o nisa,
lo ti gui’chi’ naquichibé.

Rucheeche ca xtiidxa’
sícasi ñácaca xhó’naxhi xti’ mudubina,
ti cuaananaxhi mba’ gula.

Rucheeche ca xtiidxa’
lade binni xquidxe’,
lade binni yoo ne lade dxu’.

Rucheeche ca xtiidxa’,
ribeza’ yénetu guendarannaxhii
xti’ ti nguiiu ni ruxidxi ne roona
runisi naca nayeche’.

Minhas palavras

Eu espalho minhas palavras
no vento, na água,
em uma folha muito branca.

Eu espalho minhas palavras
como se fossem a fragrância do nenúfar,
ou uma fruta madura.

Eu espalho minhas palavras
entre as pessoas da minha cidade,
parentes e estranhos.

Eu espalho minhas palavras
Espero que você entenda a ternura
de um homem que ri e chora
apenas para ser feliz.

Referências

  1. Povo Zapoteca, Cultura Zapoteca e Línguas Zapotecas. Extraído de en.wikipedia.org
  2. David Gutiérrez. Poesia zapoteca, linguagem inovadora. Recuperado de capitalmexico.com.mx
  3. Maria de los Angeles Romero Frizzi (2003). Escrita zapoteca: 2.500 anos de história. Conaculta. México.
  4. Poemas de amor em linguagem zapoteca. Victor Teran. Recuperado de zocalopoets.com
  5. Poesia bilíngue zapoteca-espanhola. Natália Toledo. Recuperado de lexia.com.ar

[ad_2]

- Advertisement -
- Advertisement -
Must Read
- Advertisement -
Related News
- Advertisement -